Η κόλαση είναι οι άλλοι

… έλεγε ο υπαρξιστής Σαρτρ, και μία ομάδα ψυχοθεραπείας μπορεί να το επιβεβαιώσει. Καί το αντίθετο βέβαια. Όλο και περισσότεροι άνθρωποι στρέφονται στην ομαδική ψυχοθεραπεία. Είναι περισσότερο ενδιαφέρουσα, οικονομικότερη, υπάρχει αλληλεπίδραση, αποκτάς συνολική εικόνα του ποιός είσαι και για το πως σε βλέπουν οι άλλοι. Η ομαδική ψυχοθεραπεία δεν είναι κατάλληλη για όλους και για κάθε περίπτωση. Μπορεί όμως να είναι ό,τι πρέπει για εσένα…

Στην ατομική ψυχοθεραπεία ερευνούμε τις ρίζες κάποιου θέματος μας. Στην ομαδική ψυχοθεραπεία έχουμε περάσει στα κλαδιά. Στα κλαδιά που απλώνονται, που μπλέκονται με άλλα κλαδιά, που μαραίνονται, που ψάχνουν να βρούν το δρόμο για το φώς, που σπάνε ή που αναπτύσσονται. Συνήθως κάποιος ξεκινά από την ατομική θεραπεία, και μετά από κάποιο διάστημα περνάει και στην ομαδική ψυχοθεραπεία, για να δεί τη “γλύκα”. Και αυτό γιατί στην ομάδα θα έρθει αντιμέτωπος όχι μόνο με το θέμα του- πχ κατάθλιψη, σχέσεις,κρίσεις-  αλλά και με το πώς τον βλέπουν και βλέπει τους άλλους.

Η ομαδική ψυχοθεραπεία δεν είναι μια εύκολη υπόθεση. Ξεκίνησε να εφαρμόζεται δειλά στις αρχές του αιώνα και ο Φρόυντ έτρεφε γι’ αυτήν αντιπάθεια και εξαιρετική απαξίωση. Όμως παρά την αντίστασή του πατέρα της ψυχανάλυσης, η ομαδική ψυχανάλυση βρήκε το δρόμο της και στάθηκε δίπλα του ως αφοσιωμένη προκομένη κόρη.

Στην εποχή μας πολλοί άφηνουν το “ντιβάνι¨ και κάθονται στην καρέκλα τους για ομαδική ψυχοθεραπεία. Σε κύκλο και με έναν ή δύο θεραπευτές. Και ξεκινούν να λύνουν τη δύσκολη εξίσωση ¨εγώ, το θέμα μου και οι άλλοι”.

Γιατρέ μου, έχω έναν πόνο παντού…

Οι διαπροσωπικές σχέσεις, το άγχος, η κατάθλιψη ή απλά η αδυναμία να λειτουργήσουμε αποτελεσματικά στη δουλειά, στην οικογένεια ή στις σχέσεις, φέρνουν κάποιον στην ομαδική ψυχοθεραπεία.
Μελαγχολία, θυμός, χαμηλή αυτοεκτίμηση, έλλειψη και πρόβλημα επικοινωνίας, επώδυνες εμπειρίες, κάπνισμα, ανίατη ασθένεια, διατροφικές διαταραχές, σεξουαλικά θέματα, κακοποίηση, πένθος, ανταγωνισμός, ατολμία, κρίσεις πανικού, αναποφασιστικότητα και ό,τι μπορεί να απασχολεί κάποιον άνθρωπο, εξετάζονται στα πλαίσια μίας ομάδας.

Πώς θα καταλάβω ότι πρέπει να ξεκινήσω ομάδα;

Τα συμπτώματα είναι απλά. Στη διαδρομή από τη δουλειά στο σπίτι και από το σπίτι στο γυμναστήριο, έχεις καταγράψει κάθε ταμπέλα που λέει “ψυχολόγος”. Έχεις αποστηθίσει ακόμα και τα ονόματα τους. Ξέρεις τον όροφο και με ποιούς γειτνιάζουν. Και περιμένεις εκείνη την ημέρα που θα έχεις φθάσει στο αμήν για να σηκώσεις το τηλέφωνο για να κλείσεις ραντεβού. Ή όταν κάποιος φίλος μιλάει για την ομάδα που πηγαίνει και εσύ ακούς με τεράστια προσοχή μήπως κάτι καταλάβεις,  βρείς μόνος σου την άκρη και λύσεις το θέμα σου. Επειδή όμως μόνος μπορείς να φτάσεις μόνο μέχρι ενός σημείου, αποφασίζεις να το κάνεις το τηλεφώνημα και να ξεκινήσεις τη δική σου πορεία στην ομάδα.

Πάλι μπροστά μου;

Στην ομάδα δίνεται σημασία στις διαπροσωπικές αλληλεπιδράσεις. Ό,τι σε δυσκολεύει, σε νευριάζει, σε ακινητοποιεί, σε ξεπερνάει στον έξω κόσμο, το συναντάς και στην ομάδα.
Με λίγα λόγια η ομάδα είναι η μικρογραφία του κόσμου σου στον οποίο κινείσαι, ζεις, σχετίζεσαι, αντιμετωπίζεις προβλήματα. Είναι κανόνας ότι στην ομάδα θα συναντήσεις τον τύπο του ανθρώπου που σε εκνευρίζει ή σε αποσυντονίζει περισσότερο. Που θα σου θυμήσει τη μαμά σου, τον μπαμπά σου, το αφεντικό σου, τον σύντροφό σου, το παιδί σου, τον συναδελφό σου στην πιο δύστροπή του εκδοχή. Κι εκεί θα χρειαστεί να τον αντιμετωπίσεις φωνάζοντας ή σιωπώντας, επιμένοντας ή φεύγοντας, σαν θύμα ή σαν θύτης.
Ένας άλλος αρκετά σημαντικός παράγοντας, είναι ότι σε ομάδες που πραγματεύονται πολύ σοβαρά ή τραυματικά θέματα, σταματάς να πιστεύεις ότι είσαι ο μόνος που αισθάνεται πόνο, φόβο, θυμό, απογοήτευση, ματαίωση και ανικανότητα. Υπάρχουν κι άλλοι που περνάνε τα ίδια, σε καταλαβαίνουν και προχωράτε παρέα.

Πως μου φέρομαι έτσι;

Εντέλει, στην ομάδα έχεις την ευκαιρία μέσα σε ένα ασφαλές περιβάλλον να εξετάσεις τις σχέσεις σου, να δοκιμάσεις νέους τρόπους αντιμετώπισης και να βελτιώσεις πάνω απ’ όλα τις δικές σου συμπεριφορές. Εαν υπάρχουν λάθη τα οποία επαναλαμβάνεις και εαν δημιουργείς δυσλειτουργικές σχέσεις που μοιάζει να επαναλαμβάνονται, η ομάδα είναι μία καλή ευκαιρία να σε βοηθήσει να τα ξεκαθαρίσεις.

Καθώς όπως λέει και ο Ίρβιν Γιάλομ, υπέρμαχος της ομαδικής ψυχοθεραπείας

1. Στην ομάδα έρχεσαι αντιμέτωπος με τη συμπεριφορά σου
2. Αντιλαμβάνεσαι τον τρόπο με τον οποίο οι άλλοι βλέπουν αυτή τη συμπεριφορά σου
3. Βλέπεις τί σκέφτονται οι άλλοι για εσένα εξαιτίας της συμπεριφοράς σου
4. Καταλαβαίνεις ότι η συμπεριφορά σου επηρεάζει καταλυτικά την άποψη που έχεις για τον εαυτό σου

Αυτό τελικά είναι και το μεγαλύτερο δώρο που μπορεί να σου δώσει μιά ομάδα αφού της αφοσιωθείς.

Τάσεις φυγής.

Καθώς η θεραπεία ξεκινάει ή προχωράει είναι πολύ πιθανό κάποιος να επιθυμεί να εγκαταλείψει την προσπάθεια και την ομάδα. Άλλωστε δεν είναι πάντα εύκολο να ερχόμαστε αντιμέτωποι με τις αδυναμίες, τα βιώματα και τα τραύματα πρωτευόντως τα δικά μας και δευτερευόντως των άλλων μελών της ομάδας. Πολλές φορές μπαίνουν εμπόδια συνειδητά-πχ δεν θέλω να πάω- ή ασυνείδητα -πχ νοιώθω υπερβολικά κουρασμένος για να πάω- , αλλά αυτά ακριβώς τα σημεία καμπής φέρνουν και την εξέλιξη. Αρκεί ο θεραπευόμενος να φέρει το θέμα στην ομάδα και ο θεραπευτής να αντιληφθεί τη βαθύτερη αιτία (π.χ. φόβος για αλλαγή), το στάδιο του θεραπευόμενου και τη δυναμική της ομάδας (πώς θα διαχειριστεί μία σύγκρουση,μία κρίση ή μία αποχώρηση). Έτσι το γεγονός αυτό θα ωφελήσει τελικά τόσο το άτομο όσο και την ομάδα στην πορεία προς τη θεραπεία.

Η σταθερά π. Πώς, πόσοι, πόσο, ποιοί.

• Οι ομάδες έχουν συνήθως από 4 εώς 12 μέλη με έναν ή δύο θεραπευτές και έχουν συγκεκριμένο θέμα στο οποίο επικεντρώνεται η θεραπεία ( δείτε πιό πάνω).
• Οι συναντήσεις της ομάδας γίνονται κάθε εβδομάδα ή κάθε 15 ημέρες σε συγκεκριμένη ώρα που καθορίζεται από την αρχή και δεν αλλάζει μέχρι το τέλος του κύκλου της θεραπείας που έχει οριστεί.
• Κάθε συνεδρία διαρκεί 90 με 120 λεπτά με ένα ή με δύο διαλλείματα.
• Υπάρχουν κάποιες ομάδες βραχείας θεραπείας με 20 συναντήσεις όμως η συνήθης διάρκεια είναι ένα έτος.
• Σε γενικές γραμμές το κόστος είναι από 20 μέχρι 50 ευρώ ανά άτομο και ανά συνεδρία, και δεν αλλάζει μέχρι το τέλος της καθορισμένης διάρκειας.
• Σε γενικές γραμμές, η ομαδική ψυχοθεραπεία είναι οικονομικότερη κατά 50% της ατομικής.
• Υπάρχουν κέντρα δημόσια ή δημοτικά που προσφέρουν δωρεάν τη συμμετοχή σε ομάδες,
• Κάθε ομάδα έχει τους δικούς της κανόνες. Να επιτρέπεται ή να απαγορεύεται η επαφή των μελών εκτός ομάδας ή να υπάρχει συγκεκιμένος αριθμός στις απουσίες. Είναι κανόνες που κάθε μέλος οφείλει να σέβεται και να ακολουθεί.
• Συνήθως κάποιος βρίσκει έναν ψυχολόγο με τον οποίον μπορεί να νοιώσει σύνδεση, να έρθει σε επαφή με την μέθοδο του και να δεί αποτέλεσμα. Αφού κάνει για κάποιο διάστημα ατομική ψυχοθεραπεία, περνάει σε ομάδα.
• Ακόμα κι εάν μπεί κάποιος απευθείας σε ομάδα, μία ατομική τουλάχιστον συνεδρία με τον ψυχολόγο είναι απολύτως απαραίτητη.
• Το ιατρικό απόρρητο για όσα ακούγονται, ισχύει και στις ομάδες.
• Εάν είστε σε φαρμακευτική ψυχιατρική αγωγή ενημερώνετε τον ψυχολόγο σας γι αυτό και τον ψυχιατρό σας για την θεραπεία σας.

Σημείωση: Υπάρχουν πολλές σχολές και αρκετές διαφορετικές τεχνικές ομαδικής ψυχοθεραπείας. Όλες έχουν κοινό σκοπό να κάνουν το άτομο να “ανοιχτεί” στα πλαίσια της ομάδας, να συνδιαλλαγεί με τον εαυτό του και με τους άλλους και εντέλει να θεραπευτεί. Για την επιλογή θεραπευτή και τεχνικής ψυχοθεραπείας, χρειάζεται προσωπική έρευνα καθώς πρόκειται γιά μία απολύτως προσωπική επιλογή.